Tilkynning um riðutilfelli
Málsnúmer 2010135
Vakta málsnúmerByggðarráð Svf. Skagafjarðar - 937. fundur - 28.10.2020
Matvælastofnun hefur staðfest að riða hefur greinst á fjórum bæjum í Tröllaskagahólfi sauðfjárveikivarna; Stóru-Ökrum 1 og Grænumýri í Akrahreppi og Syðri-Hofdölum og Hofi í Hjaltadal í Sveitarfélaginu Skagafirði. Ákvörðun um niðurskurð liggur ekki fyrir að svo stöddu en frekari rannsóknir standa yfir. Undir þessum dagskrárlið tóku eftirtaldir nefndarmenn í landbúnaðarnefnd Sveitarfélagsins Skagafjarðar þátt í fundinum í gegnum fjarfundabúnað. Jóhannes Ríkharðsson, Jóel Þór Árnason og Valdimar Sigmarsson auk Arnórs Gunnarssonar þjónustufulltrúa.
Byggðarráð mun verða í samskiptum við landbúnaðarnefnd næstu misserin vegna þessa atburðar.
Byggðarráð mun verða í samskiptum við landbúnaðarnefnd næstu misserin vegna þessa atburðar.
Landbúnaðarnefnd Svf. Skagafjarðar - 214. fundur - 10.11.2020
Landbúnaðarnefnd Sveitarfélagsins Skagafjarðar lýsir yfir áhyggjum af þeirri stöðu sem komin er upp í Skagafirði í ljósi nýlegra riðutilfella í Tröllaskagahólfi. Nefndin tekur undir með landbúnaðarráðherra að tímabært sé að endurskoða allt starf hér á landi er varðar riðuvarnir.
Meðal þess sem þarf að greina og rannsaka betur eru smitleiðir, sóttvarnir, hagkvæm nýting arfgerðagreininga í ræktunarstarfinu, kynbótastarf innan sóttvarnahólfa o.fl. þættir. Jafnframt þarf að leysa það vandamál sem blasir við þegar ekki er unnt að farga sóttmenguðum úrgangi með brennslu hér á landi, eins og æskilegast væri að gera m.t.t. sóttvarna.
Enn fremur þarf að gæta að því hvernig unnt er að styðja þá bændur sem verða fyrir niðurskurði vegna riðu til að byggja upp bú sín að nýju. Sauðfjárrækt er ein mesta byggðafestubúgrein landsins og mikilvægt að fjárhagslegt áfall af völdum niðurskurðar komi ekki í veg fyrir að bændur sem fyrir honum verða geti byggt upp lífsviðurværi sitt að nýju.
Þá vill landbúnaðarnefnd að horft verði til meðalhófsreglu stjórnsýslulaganna þegar tekin er ákvörðun um niðurskurð vegna riðu en hún er lögfest í 12. grein laganna þar sem segir: "Stjórnvald skal því aðeins taka íþyngjandi ákvörðun þegar lögmætu markmiði, sem að er stefnt, verður ekki náð með öðru og vægara móti. Skal þess þá gætt að ekki sé farið strangar í sakirnar en nauðsyn ber til." Í því sambandi má benda á að a.m.k. á einu býlanna sem um ræðir greindist ekki riða í þeim 161 grip sem hefur verið lógað af viðkomandi býli vegna tengsla við aðkomuhrút sem dvaldist á býlinu um skemmri tíma, jafnvel þótt tekin hafi verið sýni úr bæði heilavef og eitlum gripanna. Hrúturinn var staddur á býlinu vegna afkvæmarannsókna fyrir sæðingarstöðvar og ábúendum einungis treyst fyrir afkvæmarannsókninni þar sem sauðfjárbúskapur á býlinu er til fyrirmyndar. Hrúturinn átti einungis að dvelja á býlinu yfir fengitímann en vegna utanaðkomandi ástæðna dvaldi hann þar fram á haust. Nauðsynlegt er að farið verið rækilega ofan í saumana á því hvort skipulögð og markviss hreinsun á býlinu og strangt eftirlit í tiltekinn tíma undir stjórn héraðsdýralæknis og í sátt við nágranna viðkomandi skili ekki sama árangri og ef gripið yrði til niðurskurðar, án fjárhagslegs tjóns fyrir viðkomandi bændur og ríkisvaldið. Fordæmi eru fyrir því innan Skagafjarðar að ekki hafi verið skorið niður allt fé á býli vegna gruns um riðuveiki en í staðinn gripið til annarra aðgerða líkt og bent er á hér að framan.
Meðal þess sem þarf að greina og rannsaka betur eru smitleiðir, sóttvarnir, hagkvæm nýting arfgerðagreininga í ræktunarstarfinu, kynbótastarf innan sóttvarnahólfa o.fl. þættir. Jafnframt þarf að leysa það vandamál sem blasir við þegar ekki er unnt að farga sóttmenguðum úrgangi með brennslu hér á landi, eins og æskilegast væri að gera m.t.t. sóttvarna.
Enn fremur þarf að gæta að því hvernig unnt er að styðja þá bændur sem verða fyrir niðurskurði vegna riðu til að byggja upp bú sín að nýju. Sauðfjárrækt er ein mesta byggðafestubúgrein landsins og mikilvægt að fjárhagslegt áfall af völdum niðurskurðar komi ekki í veg fyrir að bændur sem fyrir honum verða geti byggt upp lífsviðurværi sitt að nýju.
Þá vill landbúnaðarnefnd að horft verði til meðalhófsreglu stjórnsýslulaganna þegar tekin er ákvörðun um niðurskurð vegna riðu en hún er lögfest í 12. grein laganna þar sem segir: "Stjórnvald skal því aðeins taka íþyngjandi ákvörðun þegar lögmætu markmiði, sem að er stefnt, verður ekki náð með öðru og vægara móti. Skal þess þá gætt að ekki sé farið strangar í sakirnar en nauðsyn ber til." Í því sambandi má benda á að a.m.k. á einu býlanna sem um ræðir greindist ekki riða í þeim 161 grip sem hefur verið lógað af viðkomandi býli vegna tengsla við aðkomuhrút sem dvaldist á býlinu um skemmri tíma, jafnvel þótt tekin hafi verið sýni úr bæði heilavef og eitlum gripanna. Hrúturinn var staddur á býlinu vegna afkvæmarannsókna fyrir sæðingarstöðvar og ábúendum einungis treyst fyrir afkvæmarannsókninni þar sem sauðfjárbúskapur á býlinu er til fyrirmyndar. Hrúturinn átti einungis að dvelja á býlinu yfir fengitímann en vegna utanaðkomandi ástæðna dvaldi hann þar fram á haust. Nauðsynlegt er að farið verið rækilega ofan í saumana á því hvort skipulögð og markviss hreinsun á býlinu og strangt eftirlit í tiltekinn tíma undir stjórn héraðsdýralæknis og í sátt við nágranna viðkomandi skili ekki sama árangri og ef gripið yrði til niðurskurðar, án fjárhagslegs tjóns fyrir viðkomandi bændur og ríkisvaldið. Fordæmi eru fyrir því innan Skagafjarðar að ekki hafi verið skorið niður allt fé á býli vegna gruns um riðuveiki en í staðinn gripið til annarra aðgerða líkt og bent er á hér að framan.
Fundurinn var haldinn í gegnum fjarfundabúnað. Jón Kolbeinn Jónsson héraðsdýralæknir sagði frá nýlegu riðusmiti sem fannst á bænum Stóru-Ökrum 1 (Brekkukoti) í Akrahreppi sem tilheyrir svokölluðu Tröllaskagahólfi sauðfjárvarna. Nokkrar umræður sköpuðust og svaraði Jón Kolbeinn fyrirspurnum fundarmanna. Fundarmenn brýna sauðfjárbændur til að halda vöku sinni í baráttunni við riðu og aðra smitsjúkdóma er á sauðfé herja.